منتشر شده توسط
بازخوانی تاریخ، چراغ راه آینده است.نگاهی به وقایع تاریخی صلح امام حسن(ع) نشان می‌دهد که این رویداد صرفاً یک تصمیم سیاسی ساده نبود، بلکه در بستر شرایط پیچیده‌ای رقم خورد که شباهت‌های قابل تأملی با برخی تحولات امروز دارد.
شرایطی که امام حسن(ع) را به صلح سوق داد
پس از شهادت امام علی(ع)، امام حسن(ع) با شرایطی مواجه شد که ادامه نبرد با معاویه را بسیار دشوار و پرهزینه کرده بود. مهم‌ترین عوامل عبارت بودند از: 1. خستگی عمومی مردم کوفه و کاهش روحیه جنگی. 2. نفوذ گسترده جاسوسان معاویه و ایجاد تفرقه داخلی. 3. خیانت برخی فرماندهان نظامی و تمایل قبایل به مصالحه با معاویه. 4. تهدید جدی جان امام حسن(ع) و خطر نابودی کامل شیعیان.در این شرایط، امام حسن(ع) برای حفظ جان شیعیان و صیانت از اسلام واقعی، به صلح تن داد؛ صلحی که هرچند ظاهراً شکستی سیاسی بود، اما زمینه‌ساز قیام‌های بعدی اهل بیت(ع) شد.
صلح‌نامه؛ خطوط قرمز امام حسن(ع)
بر اساس منابع تاریخی، مهم‌ترین مفاد صلح‌نامه میان امام حسن(ع) و معاویه چنین بود:
1. حکومت به معاویه واگذار شود، اما پس از او طبق شورا یا با بازگشت به امام حسن(ع) تعیین گردد.
2. معاویه حق ندارد خود را “امیرالمؤمنین” بنامد.
3. جان و مال شیعیان در امان باشد.
4. ناسزا گفتن به امیرالمؤمنین علی(ع) ممنوع باشد.
5. بیت‌المال کوفه به امام حسن(ع) واگذار شود.
برخی تحلیلگران معتقدند که این صلح، نتیجه کودتای نرم معاویه از طریق خرید فرماندهان، تطمیع قبایل و ایجاد شکاف در سپاه امام بود. به تعبیر دیگر، امام حسن(ع) نه از سر ضعف، بلکه برای جلوگیری از نابودی کامل اسلام و شیعیان، راه صلح را برگزید.
از صلح امام حسن(ع) تا پرسش‌های امروز ما
اگر چه قیاس شرایط آن روز با دوران معاصر نیازمند دقت فراوان است، اما تاریخ همیشه درس‌هایی برای امروز دارد.
براستی چه شد که از دولت شهید رئیسی به دولت پزشکیان و وفاق رسیدیم؟چگونه سقوط مشکوک یک بالگرد، صحنه سیاسی را تغییر داد؟چرا افکار عمومی به سمت پزشکیان ترک‌زبان رفت؟چگونه نظام به مذاکره چراغ سبز نشان داد؟و چگونه سران مقاومت یکی پس از دیگری ترور شدند؟این‌ها سوالاتی هستند که ذهن تحلیلگران را به خود مشغول کرده و می‌تواند مبنای تحلیل آینده سیاسی کشور باشد.تاریخ ثابت کرده که صلح‌ها همیشه پایان یک راه نیستند؛ گاهی صلح، نقطه آغاز قیام‌های بزرگ‌تر است؛ مشروط بر آنکه جامعه، آگاهی خود را از دست ندهد.منابع: نهج‌البلاغه، تاریخ طبری، ارشاد مفید، مقاتل الطالبیین، بررسی تطبیقی تاریخ صدر اسلام و معاصر