منتشر شده توسط
مسائل تامین انرژی برق در ایران دیگر محدود به توازن تولید و مصرف نیست؛ بلکه امروز به موضوعی حیاتی در حوزه پدافند غیرعامل و امنیت ملی تبدیل شده است.
وابستگی کشور به تولید و توزیع متمرکز برق، آن را در برابر بحران‌ها، جنگ و حتی تحریم‌های فناورانه به شدت آسیب‌پذیر کرده است. در این مقاله به بررسی ابعاد این تهدید و راهکارهایی عملی برای غیرمتمرکزسازی تولید انرژی در سطح خانوارها و ساختمان‌ها خواهیم پرداخت.
✅ ۱. بحران تولید-مصرف برق : نتیجه یک دهه غفلتدر دهه ۱۳۹۰، به دلیل نبود سرمایه‌گذاری کافی در زیرساخت‌های تولید برق و همزمان رشد بی‌رویه مصرف، کشور وارد یک بحران جدی در توازن تولید-مصرف شده است. قطعی‌های مکرر، فشار بر شبکه توزیع و چالش‌های تولید در فصول گرم، نشان از شکنندگی ساختار فعلی دارند.اما این تنها یک روی سکه است. موضوع مهم‌تر، تهدید امنیت ملی در صورت وقوع جنگ یا بحران‌های فراگیر است.
✅ ۲. آسیب‌پذیری شبکه برق ایران در برابر جنگ و بحران : تولید برق در ایران به شدت متمرکز است. نیروگاه‌های بزرگ در نقاط مشخصی از کشور فعالیت می‌کنند و برق تولیدی از طریق شبکه‌های گسترده انتقال و توزیع به سراسر کشور می‌رسد. این تمرکزگرایی، نقاط ضعف استراتژیکی را ایجاد کرده است:نیروگاه‌ها اهداف اصلی حملات دشمن خواهند بود.شبکه توزیع و پست‌های برق به راحتی آسیب‌پذیرند.احیای مجدد زیرساخت‌ها در کوتاه‌مدت بسیار دشوار خواهد بود.در واقع دشمن می‌تواند با حملات محدود به چند نقطه کلیدی، بخش عمده‌ای از کشور را فلج کند.
✅ ۳. پرت انرژی در شبکه : زخمی دیگر بر پیکر اقتصادایران با پرت انرژی ۱۳ تا ۱۵ درصدی در شبکه توزیع برق مواجه است که تقریباً دو برابر استاندارد جهانی (۶ تا ۸ درصد) است. این اتلاف گسترده در حالی رخ می‌دهد که تولید هر کیلووات‌ساعت برق هزینه‌بر و وابسته به سوخت‌های فسیلی است.
تلفات بالا در شبکه، یکی دیگر از دلایل منطقی برای بازنگری در شیوه‌های تولید و توزیع برق کشور است.
✅ ۴. الگوی غیرمتمرکز؛ نمونه عملیاتی در مقیاس کوچکبرای روشن شدن ابعاد هزینه و مزایای تولید غیرمتمرکز انرژی، یک ساختمان ۵ طبقه در شاهرود را به عنوان نمونه بررسی می‌کنیم:
🔹 ظرفیت موردنیاز:مصرف کل ساختمان (۵ واحد ۱۳۰ متری): ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ کیلووات‌ساعت در ماهپیشنهاد: سیستم خورشیدی ۲۰ کیلوواتی (تولید ۲۸۰۰ تا ۳۰۰۰ کیلووات‌ساعت در ماه)فضای موردنیاز: ۱۰۰ تا ۱۲۰ مترمربع پشت‌بام
🔹 هزینه برآوردی:نصب پنل‌های خورشیدی ۲۰ کیلوواتی: ۷۵۰ تا ۹۰۰ میلیون تومانباتری ذخیره‌سازی ۳۰ کیلووات‌ساعت: ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیون تومانجمع کل هزینه: حدود ۱.۳ میلیارد تومان
🔹 بازگشت سرمایه:صرفه‌جویی سالانه در هزینه برق: حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیون تومانبازگشت سرمایه در ۴ تا ۵ سالاین مدل در صورت تعمیم به مقیاس شهری، علاوه بر کاهش وابستگی به شبکه سراسری، تاب‌آوری کشور را در برابر بحران‌ها به شکل چشمگیری افزایش خواهد داد.
✅ ۵. سوال کلیدی؛ نیروگاه‌های متمرکز یا توانمندسازی مردم؟ با توجه به هزینه‌های سنگین احداث نیروگاه‌های جدید و زیرساخت‌های توزیع، آیا منطقی نیست که دولت به جای تمرکز بر تولید متمرکز، به توانمندسازی خانوارها و واحدهای کوچک تولید انرژی بپردازد؟این سیاست نه‌تنها به پدافند غیرعامل کمک می‌کند بلکه عدالت انرژی، کاهش تلفات، افزایش بهره‌وری و توسعه اقتصاد محلی را نیز به همراه دارد.
✅ ۶. ضرورت تدوین نقشه راه ملی برای تولید غیرمتمرکز انرژی : اجرای موفق این سیاست بدون تدوین یک نقشه راه دقیق و واقع‌گرا ممکن نخواهد بود. این نقشه راه باید شامل موارد زیر باشد:مشوق‌های مالی برای خانوارها و کسب‌وکارهاتسهیلات بانکی و مدل‌های مشارکت عمومی-خصوصیحمایت از فناوری‌های بومی تولید و ذخیره انرژیاصلاح قوانین و مقررات برای اتصال تولیدکنندگان کوچک به شبکهآموزش و فرهنگ‌سازی گسترده در سطح جامعه
✅ نتیجه‌گیری: آینده از آن تولید غیرمتمرکز استبا در نظر گرفتن همه جوانب اقتصادی، اجتماعی و امنیتی، توسعه تولید غیرمتمرکز برق نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت برای ایران است. هرگونه تاخیر در این مسیر، کشور را در برابر بحران‌های آینده آسیب‌پذیرتر خواهد کرد.توزیع تولید برق به مردم یعنی توزیع قدرت و امنیت.